Voor schaalvergroting zijn andere partijen nodig

Jos Deeben en Maas Simon 24 maart 2016

Veel pensioenfondsen zien een fusie als oplossing voor hun problemen. Maas Simon (Xudoo) en Jos Deeben (StrategIM) waarschuwen dat groei geen remedie is voor alle problemen. Bovendien is een groeistrategie afhankelijk van andere partijen. Pensioenbestuurders dienen het best passende toekomstscenario voor hun pensioenfonds te bepalen. Missie en visie vormen daarvoor het noodzakelijke vertrekpunt. Hoe komt het bestuur, in afstemming met sociale partners, tot zo’n startpunt? Schaalgrootte Over consolidatie is veel te doen in de pensioensector. Allerlei getallen doen de ronde: moet een fonds bijvoorbeeld ten minste €5 mrd belegd vermogen hebben? Of is €35 mrd de bodem?

De angst heerst om tussen servet en tafellaken te eindigen. Het middel lijkt soms doel te worden. Deze tendens wordt met name veroorzaakt door te eenzijdige focus op kosten én de onderliggende aanname dat schaal, optimalisatie van kosten en kwaliteit een volledig lineair verband met elkaar vertonen. Dat is niet
zo. De ideale omvang van een pensioenfonds verschilt per fonds. Die grootte wordt bepaald door factoren als premieruimte en behoefte aan grip op de pensioenregeling, en uiteraard door een schaal die in een gezonde verhouding staat tot de kosten en te verwachten ontwikkelingen in de sector of bedrijf(stak) waarvoor de oudedagsvoorziening wordt uitgevoerd. Strategie Missie, visie en strategie vormen de drie-eenheid voor het bepalen van consistent beleid.

De missie die het fonds uitdraagt, ‘wat is ons werkterrein en bestaansrecht, voor wie doen we het?’ draagt bij aan het bereiken van de gedroomde toekomst op het gebied van oudedagsvoorziening voor de belanghebbenden: uw visie. Om gestelde doelen ook tijdig te bereiken, stelt het fonds een actieplan op; de strategie: wat wil het fonds wanneer bereikt hebben? Zonder actuele visie en strategie kan een fonds niet overleven in de huidige snel veranderende wereld. Onder andere DNB vraagt fondsen actief na te denken over hun bedrijfsmodel. De externe toezichthouder bedoelt daarmee: ‘is uw huidige vorm, invulling en schaal van uitvoering de best passende, gezien de visie en missie die u in het belang van uw stakeholders heeft geformuleerd?’.

Het is zaak om optimaal mee te ademen met behoeften van werkgevers en werknemers. Wat vraagt een bedrijfstak en wat is de risicobereidheid? Daarmee zijn missie en visie ook een gezamenlijk belang van sociale partners en bestuur. Het bestuur is echter aan zet om een stip aan de horizon te zetten. Meebewegen De kwaliteiten van het huidige Nederlandse pensioenstelsel zijn ons lief. Gezonde organisaties, pensioenfondsen, zijn in staat het goede te behouden en zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Wij pleiten daarom voor actieve oriëntatie op de positie van een fonds ten opzichte van zijn

omgeving. Dat kan aan de hand van de relevante sociale, politieke, economische en technologische factoren. Speelveld Wij pleiten voor een blik die voldoende ver vooruit reikt en voor een objectieve oriëntatie op de omgeving. Stel dat een fonds weloverwogen kiest voor een groeistrategie. Weet dan, dat het slagen van die strategie staat of valt met de strategie (of de afwezigheid daarvan) van andere pensioenfondsen. It takes two to tango.

Een waarheid die bij de uiteindelijke keuze voor een partij voor vergaande samenwerking absoluut opgaat. Dat hebben wij ervaren bij de begeleiding van de keuze voor geschikte fusiepartijen. Maar binnen het speelveld dat de pensioensector momenteel vormt, is een consolidatiestrategie geen operatie die u als fonds eenzijdig kunt uitvoeren. Andere fondsen bewegen immers ook. We trekken de analogie door: de genoemde tango is eerder een wals, in een volle balzaal. Terug naar de stip op de horizon. Als het helder is wanneer (voor een groep van) pensioenfondsen de optimale omvang is bereikt, beantwoordt dat ook de vraag hoeveel energie en geld er gestoken kan en mag worden in volgtijdelijke fusies. Met andere woorden: dan wordt fuseren geen doel maar een middel, dat vooraf kan worden gewogen op zijn merites. Tot slot een actueel thema binnen het speelveld: assen waarover een pensioenfonds kan samenwerken, buiten bestuurlijke assen. In de uitbesteding van taken kunnen er uiteraard goede samenwerkingsmogelijkheden met andere pensioenfondsen zijn.

Tijdelijk, of met een permanent karakter; als middel voor kostenreductie of als aanloop naar een verdergaande verbintenis. Het is zaak ook dit te doen vanuit een visie op de toekomst. Vuistregels Deze kop suggereert dat het eenvoudig is om tot een goede visie & strategie te komen. Inhoudelijk is dat allesbehalve eenvoudig, omdat belangen soms tegengesteld zijn en de omgeving turbulent is. Het helpt daarom de volgende vuistregels in acht te nemen: – Begin op tijd met oriënteren: ‘kies op tijd, acteer indien nodig’. – Hanteer een gestructureerde – multidisciplinaire – aanpak voor de oriëntatie. – Kijk ook buiten de voor de hand liggende kaders die de uitvoerder(s) en adviseurs aanreiken – objectiveer beslissingen. – Houd goed zicht op de bewegingen in het genoemde speelveld.

Tot slot: bewust geen of juist wél een groeistrategie om de visie te realiseren, is veruit te prefereren boven geen keuze. Want wie niet kiest, verliest. Wie kiest, houdt de toekomst in eigen hand.